اهر خبر (اهر نیوز) – روز شنبه، ۲۱ مرداد ۱۳۹۱ دو زمین لرزه کمابیش شدید مناطقی از منطقه ارسباران را لرزاندند. اولین زمین لرزه به بزرگی ۶٫۴ ریشتر در ساعت ۱۶:۵۳ به وقت محلّی در ۱۷ کیلومتری اهر و دومین زمین لرزه نیز با بزرگی ۶٫۳ ریشتر در ساعت ۱۷:۰۴ به وقت محلّی در ۱۰ کیلومتری ورزقان اتفاق افتاد. مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران و سازمان زمین‌ شناسی آمریکا، کانون هر دو زمین لرزه را در عمق حدود ۱۰کیلومتری زمین ذکر کرده اند.

این زمین لرزه ها در استان های آذربایجان غربی، گیلان، زنجان و اردبیل و همچنین در باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان احساس شد.

مسئولان آمار دقیق از شمار کشته شدگان این حادثه را در آن زمان ارائه نکردند. رئیس سازمان مدیریّت بحران شمار قربانیان را ۲۵۳ نفر، وزارت بهداشت ۳۰۶ نفر و پزشکی قانونی ۱۶۹ نفر اعلام کرده اند ولی بر اساس اعلام سازمان جمعیت هلال احمر، ۱۶ هزار مراسم ترحیم برای درگذشتگان این زمین لرزه برگزار شده است.

بر اثر این زمین لرزه در مجموع ۱۵۵ هزار نفر دچار حادثه شدند که در اهر ۶۷ هزار نفر، ورزقان ۴۲ هزار نفر، هریس ۴۰ هزار نفر و تبریز شش هزار نفر را در بر می گیرد. بیشترین تلفات انسانی از روستاهای «باجه باج»، «گوردره» و «دبنو» و همچنین شهر ورزقان بوده است. با گذشت سه روز از زمین لرزه، مأموران امداد و نجات هلال احمر، زنی را در روستای سرخاگو از توابع شهرستان ورزقان زنده از زیر آوار بیرون کشیدند ولی این در حالی است که با گذشت یک روز از زمین لرزه اعلام شد عملیات آواربرداری به اتمام رسیده و تمامی افراد از زیر آوار بیرون کشیده شده و مجروحان به بیمارستان منتقل شدند.

خسارت های مالی

در محدوده این زمین لرزه ها ۱۸ هزار و ۶۱۸ واحد مسکونی آسیب دیده بودند که از این تعداد ۵ هزار و ۳۲۹ واحد به طور کامل تخریب شده اند. در مجموع ۴۱۰ روستا دچار تخریب شده و ۶۵ روستا به طور کامل از بین رفته بودند. ۱۲ روستای شهرستان ورزقان به طور کامل تخریب شده که هر یک از این روستاها حدود ۹۰۰ تا هزار نفر جمعیت داشتند و کمتر از ۴۰ درصد آن ها نیز جان خود را از دست داده اند. همچنین همه زیرساخت های مخابراتی ناحیهٔ ورزقان به هم ریخته و تمامی خطوط قطع شده بودند. ۶۰ روستای منطقه مابین۵۰ تا ۷۰ درصد و شش روستای شهرستان اهر نیز به کلّی تخریب شده بودند. خسارت های وارد شده به شبکهٔ برق ۲۵ روستای زلزله زده در منطقه ارسباران ۱۲ میلیارد تومان برآورد شده بود.

گفتنی بهرام عکاشه، متخصّص زلزله شناسی و زمین شناسی، علّت تلفات و خسارات را عمق کم زمین لرزه در ۱۰ کیلومتری زمین، نزدیکی روستاها به گسل و مشکلات بناها و سازه های منطقه عنوان کرده بود.

طبق تخمین ها، کل میزان خسارت وارده به استان آذربایجان شرقی از بابت زلزله ۲۱ مرداد، بیش از ۱۰ هزار و ۷۹ میلیارد ریال بوده است. بیشترین خسارت در اثر این حادثه طبیعی به مسکن روستایی با بیش از ۴ هزار میلیارد ریال در شهرستان های اهر، هریس، ورزقان، تبریز، کلیبر، جلفا، شبستر، خداآفرین، سراب و مرند وارد شده بود. بخش کشاورزی نیز با بیش از ۲ هزار و ۱۶۱ میلیارد ریال از جمله متضرران این حادثه بوده که بیشترین خسارت بخش های کشاورزی در شهرستان اهر با ۷۰۰ میلیارد ریال گزارش شده بود. مسکن شهری با بیش از یک هزار و ۱۵۹ میلیارد ریال و راه و ابنیه با ۵۶۰ میلیارد ریال، مدارس با ۳۱۰ میلیارد ریال، بخش بهداشت و درمان عمرانی با بیش از ۳۰۳ میلیارد ریال، حوزه صنعت و معدن با ۲۵۶ میلیارد ریال، مساجد با ۱۴۵ میلیارد ریال، برق منطقه ای با ۱۴۲ میلیارد ریال و بهداشت و درمان غیرعمرانی با بیش از ۱۳۳ میلیارد ریال از بیشترین خسارت دیدگان در آذربایجان شرقی بر اثر زلزله بودند. در بخش هایی نظیر آب و فاضلاب روستایی، گاز، آب و فاضلاب همچنین حوزه آب منطقه‌ ای نیز به ترتیب بیش از ۱۲۸، ۱۲۷، ۲۵، ۱۷ میلیارد ریال خسارت ثبت شده بود. خسارت وارده به ساختمان های دولتی و سایر بخش ها در مجموع ۲۹۹ میلیارد ریال اعلام شده بود. بیشترین ثبت خسارت در شهرستان اهر با ۳ هزار و ۱۶۹ میلیارد ریال، ورزقان ۲ هزار و ۸۷۵ میلیارد ریال، هریس با ۲ هزار و ۸۱۵ میلیارد ریال و تبریز با ۷۷۰ میلیارد ریال صورت گرفته است.

مقایسه با زمین لرزه بم

علیرضا بیگی، استاندار وقت آذربایجان شرقی، سه روز پس از حادثه در جلسهٔ کارگروه مربوط به مناطق زلزله زده که در استانداری آذربایجان شرقی تشکیل شد، گفته بود: از ۵۸۰ روستای واقع در سه شهرستان زلزله زده واحدهای مسکونی ۳۰۰ روستا بین ۶۰ تا ۱۰۰خسارت دیده اند. درست است که زلزله آذربایجان از لحاظ شدت با بم برابری می کند ولی به دلیل شرایط منطقه ای و فصل کاری روستاییان تلفات جانی کمتری داشت ولی شدّت تخریب و آسیب های وارده به تأسیسات فراتر از زمین لرزه بم است.

پس لرزه ها

از ۲۱ مرداد تا ۲۷ اسفند ماه، در مجموع ۴٫۳۲۲ پس لرزه به ثبت رسید که از این تعداد شدت ۳٫۵۲۳ مورد کوچک تر از ۲٫۵ ناتلی بوده، ۴۴۷ پس لرزه بین ۲٫۵ تا ۳ ناتلی، ۲۷۲ لرزه بین ۳ تا ۴ ناتلی و ۴۵ مورد نیز بین ۴ تا ۵ ناتلی بوده است. همچنین از میان پس لرزه های ثبت شده، ۳ مورد بالای ۵ ناتلی قدرت داشته اند.

امداد رسانی

گفته شده در زمان وقوع زمین لرزه فرماندار ورزقان در این شهرستان سکونت نداشته و هماهنگی با استانداری در مورد این حادثه بعد از حضور با تأخیر وی در شهرستان صورت گرفته است. ستاد بحران استان آذربایجان شرقی وضعیت بحرانی ورزقان را مخفی نگه داشته و نخستین نیروهای امدادی پس از گذشت ۷ ساعت (ساعت ۱۲ نیمه شب) از وقوع زمین لرزه به منطقه ورزقان اعزام شده اند و در طول این مدت تنها خود اهالی و مردم نسبت به امدادرسانی و نجات مجروحان اقدام کرده اند.

همچنین گزارش های داده شده حاکی از آن بود که نخستین امدادگران نظامیان بوده اند. نیروی انتظامی از ساعات اولیه زلزله و سپاه و ارتش از جمله گردان ۷۸۶ تکاور لشکر ۲۱ حمزه شبانگاه به داد مردم رسیدند. این نیروها سپس همراه بسیج برای نجات مردم بسیار همکاری کردند.

یک روز پس از وقوع زمین لرزه سرتیم اعزامی هلال احمر به شهرستان هریس و روستاهای اطراف آن در گفتگوی خود با خبرگزاری ها از وجود برخی ناهماهنگی ها خبر داد و آن را عامل اصلی عدم اسکان و تغذیه زلزله زدگان منطقه (هریس) عنوان کرده بود.

همچنین اعلام شد دسترسی نیروهای امدادی بعد از گذشت این مدت زمان، به بسیاری از روستاهای منطقه به دلیل بسته شدن راه های ارتباطی آن ها میسر نشده است و تنها راه دسترسی به این روستاها از طریق امداد هوایی عنوان گشت.

مناطق اطراف اهر، هریس و ورزقان فاقد بیمارستان بودند که همین امر سبب گشت مجروحین حادثه از این مناطق برای مداوا به بیمارستان های شهر تبریز انتقال داده شوند و به همین علت تقاضای برپایی بیمارستان صحرایی در منطقه شده بود.

سازمان هلال احمر ایران از آمادگی کشورهایی همچون سنگاپور، تایوان، آلمان و پزشکان بدون مرز و دفتر یونیسف در تهران برای ارسال کمک های خود و امدادرسانی در مناطق زلزله زده خبر داد اما گفته شد این سازمان اعلام کرده که در این حادثه نیازی به کمک های بین‌المللی وجود ندارد.

واکنش های داخلی

در نخستین ساعات پس از بروز زمین لرزه، در شبکه های اجتماعی از عملکرد دولت و صدا و سیما در برخورد با این حادثه انتقاد شد. منتقدان به پوشش بسیار کم زمین لرزه از سوی صدا و سیما و به جای آن، پرداختن به بررسی مسائل کشور سوریه و فلسطین و راهپیمایی روز قدس و پخش اجرای مراسم شب قدر و بی توجهی محسوس دولتمردان و مخصوصاً صدا و سیمای ملی اعتراض داشتند که در ادامه این اعتراضات مردمی صدا و سیما بعد از گذشت سه روز مجبور به پوشش خبری این حادثه شد. این در حالی است که در زمین لرزه بم، صداوسیما نقش زیادی در پرداختن به مشکلات زلزله زدگان و بسیج افکار عمومی برای کمک به مردم محروم داشت. روز بعد از زلزله در حالی که در استان آذربایجان شرقی دو روز عزای عمومی اعلام شده بود، صدا و سیما سریال طنز خنده بازار را پخش کرد که با انتقاد هایی همراه شد.

نمایندگان مجلس، از نحوهٔ امدادرسانی در مناطق زلزله زده انتقاد کردند که از جمله نمایندهٔ ورزقان، نبود ِ مدیریت بحران را یکی از دلایل افزایش تلفات زلزله دانست. دکتر مسعود پزشکیان، نماینده مردم تبریز در مجلس گفته بود: مشکلات در ساختار مدیریتی مانع امدادرسانی به آسیب دیدگان شمال غرب ایران شده است و مدیریت بحران سازماندهی شده انجام نگرفت، بلکه این مردم بودند که با وسایل نقلیه شخصی شان امدادرسانی می کردند. این درحالی است که عزیز نوری، مدیرعامل جمعیت هلال احمر آذربایجان شرقی بیان کرده از دقایق نخست زلزله در آذربایجان شرقی تمام مدیران، مسئولان و امدادگران با دهان روزه در تلاش برای برطرف کردن مشکلات زلزله زدگان هستد به طوری‌که هنوز پس از یک سال که از سونامی آمریکا گذشته است آن ها نتوانسته اند به اندازه کمک رسانی های چند روز اخیر در آذربایجان شرقی کاری انجام دهند.

واکنش مسئولان به حادثه زلزله ارسباران

مقام معظم رهبری بعد از این حادثه با صدور پیامی برای خسارت دیدگان و بازماندگان این حادثه صبر و اجر مسألت کردند و بیان نمودند که این حادثهٔ تلخ مایهٔ اندوه عمیق گردید.

چند روز بعد از حادثه محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری وقت درگذشت مادر رئیس جمهور سیرالئون را به دولت و ملت این کشور تسلیت گفت ولی در پی این پیام از وی برای واکنش نشان ندادن به زمین لرزه انتقاد کردند. البته این انتقاد در حالی مطرح شد که هیئت دولت در پیامی تسلیت گفته بود و بیان کرده بود که از همهٔ امکانات برای رسیدگی به موضوع استفاده خواهد کرد. پس از گذشت حدود دو هفته از زمین لرزه های آذربایجان شرقی، احمدی نژاد وارد این استان شد و از نزدیک، از مناطق زلزله زده بازدید کرد. وی ضمن همدردی با مردم آسیب دیده از زمین لرزه، در جریان چگونگی روند امدادرسانی قرار گرفت.

همچنین در همان روز های نخست مصطفی محمدنجار، وزیر کشور وقت و مرضیه وحید دستجردی، وزیر بهداشت وقت به مناطق زلزله زده سرکشی کردند.

حضرت آیت الله خامنه ای نیز، پنج شنبه، ۲۶ مرداد ۱۳۹۱، صبح روز ششم پس از این حادثه از منطقه بازدید کردند. ایشان به چند روستا سرکشی کردند و با مردم چهره به چهره گفتگو نمودند. همچنین از وضعیت خدمات رسانی پرسیدند که مردم اعلام رضایت کردند. ایشان گفتند که این حادثه می تواند سکوی پرش منطقه در آبادانی باشد.

همچنین در جلسه ای با حضور استاندار وقت آذربایجان شرقی، بیگی با بیان ویژگی های مثبت مردم منطقه و اعلام علاقهٔ فراوان به ایشان گفت که خدمات رسانی در مقایسه با بم بی نظیر بوده است.

پیش از رهبر معظم انقلاب، محمدرضا رحیمی، معاون اول رئیس جمهور ایران بلندپایه ترین مقام ایرانی بود که از این مناطق دیدن کرده بود.

واکنش جامعه ورزشی به حادثه زلزله ارسباران

کریم باقری به همراه رسول خطیبی و سیروس دین محمدی در روزهای نخستین بعد از وقوع زمین لرزه در بازار تبریز حاضر شده و کمک‌های مالی بازاریان تبریز را جمع آوری نمودند. همچنین وی با اعلام شماره حساب بانکی از این طریق نیز کمک های مالی را جمع‌آوری کرد.

کاروان ورزشی ایران در المپیک ۲۰۱۲، به منظور ادای احترام به جان‌باختگان زلزله، با روبان مشکی در مراسم اختتامیه شرکت کردند.

عادل فردوسی‌ پور در آغاز اولین برنامه نود بعد از وقوع زمین لرزه نظر سنجی این برنامه را با توجه به این حادثه که منجر به کشته شدن و آسیب دیدن شماری از هموطنانمان شده بود، به ابراز هم‌دردی با هموطنانمان اختصاص داد.

علی کریمی با انتشار پیامی، به آسیب دیدگان این زمین‌ لرزه تسلیت گفت و با آن‌ ها ابراز همدردی کرد.

مسعود شجاعی به همراه باشگاه فوتبال اوساسونا با انتشار بیانیه ای، با بازماندگان این حادثه ابراز همدردی کردند.

مسئولان باشگاه فوتبال راه‌ آهن به همراه علی دایی سرمربی این تیم در مناطق زلزله‌ زده حضور یافتند.

سید مهدی رحمتی، دروازه‌ بان تیم ملی فوتبال ایران که دارای اصالتی آذربایجانی است، پس از شنیدن خبر این حادثه، خطاب به هم‌ زبانانش گفت که او را در این مصیبت شریک بدانند.

احسان حدادی، برندهٔ مدال نقره المپیک لندن در رشته پرتاب دیسک، برای ابراز همدردی با بازماندگان، عازم منطقه شد.

قاسم رضایی، دارندهٔ مدال طلای وزن ۹۶ کیلوگرم کشتی فرنگی المپیک لندن، مدالش را برای همدردی به زلزله‌ زدگان آذربایجان تقدیم کرد.